Δεν θα καταφύγουμε σε ψυχοθεραπεία! Το δόγμα Πάγκαλου και η κατοχική προπαγάνδα

Πέμπτη, 7 Οκτωβρίου 2010

Δεν θα καταφύγουμε σε ψυχοθεραπεία! Το δόγμα Πάγκαλου και η κατοχική προπαγάνδα

ΠΗΓΗ: Αριστερό Βήμα

του Θανάση Σκαμνάκη

Τα όσα μαζεμένα έχουμε ακούσει ως κοινωνία το τελευταίο διάστημα αν τα ακούγαμε σε παρελθούσες, όχι πολύ μακρινές, εποχές θα είχαν κάνει το σάπιο βασίλειο της Δανιμαρκίας μας να κλονίζεται συθέμελα. Σήμερα όμως λέγονται ανενδοιάστως και πολλαπλασιάζονται μέρα με την ημέρα. Δεν φτάνει να βρίζουμε όμως τον Παπανδρέου, τον Παπακωνσταντίνου τον Πάγκαλο και τους λοιπούς κατοχικούς κυβερνήτες που τα ξεστομίζουν. Ούτε να αναθεματίζουμε τους πρόθυμους δημοσιογράφους για την αναπαραγωγή και την εκλαΐκευση τους. Όλα αυτά δεν είναι παρά τα συμπτώματα μιας παθογένειας με βαθύτερες αιτίες μέσα στο σώμα της ελληνικής, και όχι μόνο, κοινωνίας. Κατά συνέπεια είναι απαραίτητο να αρχίσουμε μια πιο σοβαρή μελέτη, να συζητήσουμε γι’ αυτό, να αντιπαραθέσουμε απόψεις, να προκαλέσουμε πρωτογενή έρευνα, να προσανατολίσουμε μελετητές, γενικώς να μιλήσουμε επί της ουσίας. Προσωπικά πιστεύω πως η συσσώρευση εύφλεκτων υλικών στη συνείδηση, μπορεί τώρα να προκαλεί τρόμο στους ανθρώπους, και συνεπώς να οδηγεί σε ακινησία, μήπως ταραχτεί το μείγμα και εκραγεί, αλλά κάποια στιγμή, μια ανεπαίσθητη σχεδόν αφορμή θα φτάσει για να γίνει ένα μεγάλο μπαμ. Αλλά η αναμονή μιας τέτοιας ώρας δεν είναι ο καλύτερος τρόπος για να την υποδεχτούμε. Πολύ περισσότερο όταν σπαταλάμε τον καιρό μας, η Αριστερά, και η ριζοσπαστική και η μη, και η κοινοβουλευτική και η εξωκοινοβουλευτική, σε περίτεχνες αντιπαραθέσεις χωρίς πραγματικό αντίκρισμα, με πολύ έντονα τα στοιχεία της ατομικότητας. (Περί αυτού όμως χρειάζεται άλλο σχόλιο).

Εδώ, τώρα ας κάνω μια μικρή αναφορά σε ένα στοιχείο που νομίζω πως συνιστά πλέον βασικό συστατικό της κατοχικής προπαγάνδας. Όταν ο Πάγκαλος λέει πως τα φάγαμε μαζί λέει μια μισή αλήθεια που στηρίζεται στη μέγιστη απάτη αυτής της περιόδου. Ας θυμηθούμε πως όλη η λογική του μνημονίου και των έκτακτων μέτρων, όπως παρουσιάστηκε από την κυβέρνηση και τους ενσωματωμένους δημοσιογράφους, στηρίχτηκε σε μια προετοιμασία προπαγανδιστικού πυροβολικού. Κύριοι υπεύθυνοι της κατάστασης κατονομάζονταν αφ’ ενός η προηγούμενη κυβέρνηση και αφ’ ετέρου εμείς, οι οποίοι, όπως είπαν, παραδοθήκαμε στην ευδαιμονία και ζούσαμε με δανεικά, πρώτοι-πρώτοι οι δημόσιοι υπάλληλοι. Έχει ασφαλώς σημασία να αντικρούσει κανείς αυτόν τον ισχυρισμό αλλά δεν είναι στις προθέσεις μου. Επειδή όμως συνιστά μισή αλήθεια πάνω στην οποία εγκαθίσταται ένα ολόκληρο και τεράστιο ψέμα, είναι ενδιαφέρον να παρακολουθήσουμε την πορεία αυτού του ισχυρισμού όχι μόνον στην κυβερνητική προπαγάνδα και την αναπαραγωγή της στα ΜΜΕ αλλά και στην ένταξή της στην καθημερινή συζήτηση των ανθρώπων, Η μισή αλήθεια είναι πως δεν είναι λίγοι όσοι «φάγανε» από τον κρατικό κορβανά, πέρα από τους τραπεζίτες, επιχειρηματίες, χρηματιστηριάκηδες αλλά και οι ακόλουθοι, σφουγκοκωλάριοι, ζήτουλες, ασπόνδυλοι, άλλοι ελληναράδες που ανακάλυψαν τη χαρά μιας ευδαιμονίας χωρίς κόπο. Πάνω εκεί λοιπόν βρίσκει βάση η θεωρία της συνενοχής. Δεν είναι μόνον οι πολιτικοί, οι τραπεζίτες, οι μεγαλοεπιχειρηματίες που «έφαγαν», αλλά και απλοί πολίτες, άρα όλοι μας. Και πάλι το πρόβλημα δεν είναι τι μερίδιο αναλογεί στον καθένα,( κι όπως έγραφε εύστοχα μία δημοσιογράφος απαντώντας στον Πάγκαλο, πως «μπουκιά από μπουκιά διαφέρει») αλλά το συλλογικό αίσθημα συνενοχής. Όποιος παρακάλεσε για μια θέση στο δημόσιο, όποιος ζήτησε ένα ρουσφέτι από πολιτικό είναι ένας ακόμα συνυπεύθυνος της κρίσης. Συνεπώς δεν δικαιούται να διεκδικεί γιατί φταίει. Μπορεί λίγο, αλλά φταίει. Ακούγεται αστείο αλλά δεν είναι. Έρπει και μαγκώνει συνειδήσεις.

Μετά την πρώτη έκρηξη οργής και αμφισβήτησης στις 5 Μαΐου, όπου τα πράγματα μπορούσαν να πάρουν μια τροχιά κοινωνικής έκρηξης, κυριάρχησε ο φόβος και η αγωνία. Και εν τέλει η, προσωρινή πιστεύω, υποχώρηση. Σε τέτοιες συνθήκες μουδιάσματος ξαναπιάνουν δουλειά οι διαδοσίες, οι διατεταγμένοι στις υπηρεσίες, οι πρόθυμοι στις οθόνες και τις στήλες των εφημερίδων, οι πολλαπλασιαστές της υποτέλειας. Κι ο μουδιασμένος άνθρωπος, κλείνεται σπίτι, αμπαρώνει τα παράθυρα να μην το βρει το κακό, παρακαλεί να «σφυρίξει το δρεπάνι σ’ άλλο χωράφι» και ελπίζει να τη βολέψει. Έτοιμος να πιστέψει κάθε ψευδαίσθηση που θα του προσφέρει ο μόνος δίαυλος επικοινωνίας, η τηλεόραση. Όπως μας πρότεινε ο Παντελής Καψής «να εξισορροπήσει την οργή με το φόβο».(Η στυγερή πυρπόληση των εργαζομένων της Marfin βρίσκει την σημασία της) και να μην κάνει τίποτα.

Κι επειδή πολλοί δημοσιογράφοι, καλλιτέχνες και λοιποί επώνυμοι πήραν μέρος στο φαγοπότι (το οποίο και ασφαλώς δεν προκάλεσε την κρίση του καπιταλισμού, ούτε την έκρηξη του προβλήματος δανεισμού και την κρίση χρέους στην Ελλάδα) είναι πολλοί εκείνοι που καλούνται σε τηλεπαράθυρα, ολοσέλιδα των εφημερίδων, κατεβατά των περιοδικών να συνομολογήσουν περί της καθολικής ενοχής.

Να αναπαράξουν και να πολλαπλασιάσουν την κατοχική προπαγάνδα.

Συλλέγω δυο πολύ πρόσφατες αναφορές. Λέει πχ. Ο Γιάννης Βούρος σε συνέντευξή του την Κυριακή (3 Οκτωβρίου) αναφέρεται, σε πνεύμα Πάγκαλου, στην τάξη που επί τέλους πρέπει να μπει στο χώρο του θεάτρου. Ο Άλκης Κούρκουλος σε συνέντευξή του στην «Ελευθεροτυπία» της 6ης Οκτωβρίου γίνεται πιο συγκεκριμένος και κυνικός: έχει δίκιο ο Πάγκαλος, λέει, πως μαζί τα φάγαμε γιατί ο καθένας μας έχει από πέντε αυτοκίνητα. Ο γιος του Νίκου Κούρκουλου, συζύγου της Μαριάνας Λάτση, δεν ξέρει ότι στην Ελλάδα δεν έχουν όλοι από πέντε αυτοκίνητα;

Μια άλλη περίπτωση, μια άλλη όψη του πράγματος. Σημαιοφόρος της κατοχικής προπαγάνδας και βασικός υποστηρικτής του μνημονίου ο Παντελής Καψής, κάθε Κυριακή στο Βήμα μας λέει για όσα δεν καταλαβαίνουμε! Υπόθεση του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού. Πριν περίπου ένα μήνα ήρθε στην Αθήνα ο ισπανός αρχιτέκτονας Αθεμπίγια, σύμβουλος πλέον και αυτός του πρωθυπουργού. Δεν πρόλαβε να πατήσει το πόδι του στην Ελλάδα και έδωσε συνέντευξη στο Κυριακάτικο Βήμα όπου μας έλεγε πως το να γίνει πάρκο το Ελληνικό δεν είναι σωστό γιατί πουθενά στην Ευρώπη δεν υπάρχει τόσο μεγάλο πάρκο. Αντιθέτως, έλεγε, πρέπει να οικοδομηθεί ένα μέρος του και αντιστοίχως να δημιουργηθούν πολλοί νέοι χώροι πράσινου σε διάφορα σημεία στο κέντρο της Αθήνας. Ωραία ιδέα, πόσο όμως εφικτή; Ποια κυβέρνηση θα αποφασίσει να δεσμεύσει ή και να κατεδαφίσει κτίρια στο κέντρο και στα πέριξ της πόλης προκειμένου να γίνουν πάρκα; Το αποτέλεσμα το ξέρουμε από πείρα. Θα χτιστεί το Ελληνικό και θα χτιστούν και τα ελεύθερα ακόμα οικόπεδα στην Αθήνα. Μήπως δεν ξέρουμε τι έγινε και τι γίνεται με το Πάρκο Γουδή, τον Ελαιώνα κλπ.;

Άμεσης αντίδρασης ο Παντελής Καψής μας κατακεραυνώνει την αμέσως επόμενη Κυριακή. Χρειαζόταν να έρθει ένας ισπανός, μας λέει, για να καταλάβουμε, και κυρίως οι αριστεροί, το αυτονόητο, δηλαδή πως χρειάζεται να οικοδομηθεί ένα μέρος του Ελληνικού. Αμέσως μετά η εφημερίδα δημοσιεύει έρευνα στις «Νέες εποχές» στην οποία μιλούν τρεις πανεπιστημιακοί καθηγητές για το θέμα. Από τους τρεις οι δυο επαναλαμβάνουν την πρόταση Αθεμπίγια. Ο τρίτος λέει πως αυτά τα πράγματα δεν γίνονται, διότι δεν θα πρόκειται ποτέ να αξιοποιηθούν άλλοι χώροι στην Αθήνα ή να κατεδαφιστούν πολυκατοικίες. Μια μικρή λεπτομέρεια, ο τρίτος είναι επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας που έχει καταθέσει μελέτη για την αξιοποίηση του Ελληνικού και ξέρει πολύ καλά το θέμα. Οι άλλοι δυο είναι γενικοί γνώστες, περίπου όπως κάθε αρχιτέκτονας ή πολεοδόμος. Η άποψη του τρίτου όμως δημοσιεύεται στην πίσω σελίδα και στο κάτω μέρος. Μετά από μερικές ημέρες ανακοινώνεται το ντιλ με το Κατάρ και την εκποίηση του Ελληνικού. Μια ακόμα λεπτομέρεια. Η Καθημερινή της Κυριακής, μετά την ανακοίνωση της συμφωνίας μας ενημερώνει πως τον Αθεμπίγια τον έφερε η κυβέρνηση για να προετοιμάσει το έδαφος, ώστε να γίνει δεκτή από την κοινή γνώμη η λύση της κυβέρνησης.

Η διδακτική αυτή ιστορία δεν εντάσσεται στη βιομηχανία κατασκευής αισθήματος συνενοχής. Είναι, κάτι χειρότερο: πρόσκληση για τη συνενοχή. Για να μας πουν μετά πως μαζί το φάγαμε το φιλέτο του Ελληνικού, καθώς θα το έχουμε αποδεχτεί στο όνομα της ανάγκης ξένων επενδύσεων.

Λοιπόν αν δεν θέλουμε να αρχίσουμε ψυχοθεραπεία προκειμένου να αντιμετωπίσουμε το αίσθημα ενοχής καλά θα είναι να κινητοποιηθούμε για να αντιμετωπίσουμε την καλπάζουσα γελοιότητα, η οποία δυστυχώς έχει παραλυτικές επιδράσεις.